انواع مرخصی در قانون کار

۱۰ مهر ۱۴۰۲

انواع مرخصی در قانون کار

کار، کارگر و کارفرما، سه عنصر اساسی یک مثلث هستند که همیشه موضوع بحث و جدل‌های فراوانی بوده‌اند. کارگران به‌عنوان نیروی اصلی تولید، خواهان دریافت حقوق و مزایای منصفانه‌ای هستند. در سوی دیگر، کارفرمایان به دنبال استخدام نیروی کار با کمترین هزینه و بالاترین بهره‌وری می‌باشند. در این بین، سازمان‌ها و نهادهایی وجود دارند که نقش واسطه‌گری را ایفا کرده و تلاش می‌کنند تا روابط بین این سه عنصر را ساماندهی کنند. قانون کار که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تصویب شده است، اصلی‌ترین قانون در این زمینه به حساب می‌آید. یکی از موضوعات مهمی که در این قانون به آن پرداخته شده، موضوع مرخصی‌ها است.

مرخصی چیست ؟

آیا شما با اجزا و عناصر حقوق و دستمزد آشنا هستید؟ مرخصی یکی از اجزای محاسبه حقوق و دستمزد می‌باشد. هنگامی که به عنوان کارگر یا کارمند به کار مشغول می‌‏شوید، بین شما و کارفرما یا سازمان مربوطه قراردادی وجود دارد که معمولاً با قوانین وزارت کار تنظیم می‌‏شود.
در این قرارداد کارگر یا کارمند حق دارد به تعداد روزها و ساعات مشخص شده در صورت نیاز مرخصی بگیرد، البته ناگفته نماند که بدون حقوق یا با حقوق بودن تعطیلی‏‌ها و مرخصی‏‌ها نیز بسته به این قرارداد می‌باشد.
همچنین شما می‏‌توانید در این قرارداد کاری خود درباره تعداد روزهای مرخصی، امکان دریافت مرخصی‌های طولانی مدت در شرایط خاص مانند بیماری یا مسافرت، امکان درخواست مرخصی پریود (اگر خانم هستید این مورد توصیه می‏‌شود) از واحد منابع انسانی شرکت بپرسید.

انواع مرخصی در قانون کار

1.مرخصی استحقاقی

مرخصی استحقاقی یکی از حقوق قانونی کارگران و کارمندان است که طبق ماده 62 قانون کار، به هر فرد شاغل در بخش‌های دولتی و خصوصی اختصاص دارد. این مرخصی شامل روزهایی می‌شود که کارگر یا کارمند می‌تواند به‌صورت سالانه از آن بهره‌مند شود و در این مدت، حق السعی یا حقوق و مزایای او به‌طور‌کامل پرداخت خواهد شد.
مرخصی استحقاقی به میزان 2.5 روز در ماه (جمعا 26 روز در سال) است و فرد می‌تواند آن را به‌صورت یکجا یا به‌صورت پراکنده استفاده کند. علاوه‌بر این، حق بیمه فرد نیز در طول مدت مرخصی استحقاقی توسط کارفرما پرداخت می‌شود و روزهای غیبت به‌عنوان روزهای کارکرد در سوابق بیمه‌ای فرد ثبت خواهد شد.

2.مرخصی استعلاجی

قانون مرخصی استعلاجی تامین اجتماعی به منظور پیشگیری از بروز اختلاف و کشمکش میان کارفرما و کارگر تعیین شده و رعایت آن از سوی طرفین ضروری است. بر اساس بند 7 ماده 2 قانون تامین اجتماعی، در شرایطی که بیماری از لحاظ جسمی و روحی سلامت افراد را تحت تاثیر قرار دهد و مانع از کار کردن آنان شود افراد مشمول دریافت این مرخصی با حقوق و مزایا قرار خواهند گرفت. همچنین بر اساس ماده 74 قانون کار مدت زمانی که افراد در این مرخصی به سر می برند جزو سابقه کاری آنان به حساب می‌آید. علاوه بر آن در زمان بازنشستگی این ایام را نیز به حساب آورده و در عمل آن را ملاک عمل قرار می‌دهند.

3.مرخصی حج

با توجه به این که مدت زمان حج تمتع 30 روز است، بنابراین تمامی کارگران و کارمندان مشمول قانون کار هم تنها می‌توانند به مدت 30 روز را در مرخصی برای حج واجب بگذرانند. توجه کنید که در صورت تمام شدن این مدت زمان، مرخصی حج در قانون کار با عنوان مرخصی بدون حقوق شناخته می‌شود.

4. مرخصی ازدواج

در ماده قانون 73 کار آمده که کارمندان در صورت ازدواج می‌توانند از 3 روز مرخصی با حقوق استفاده کنند. این تعداد روز، مازاد بر 26 روز قانون مرخصی وزارت کار محاسبه می‌شود و با آن یکی نمی‌شود. مرخصی ازدواج، قابل انتقال نیست.

5.مرخصی زایمان

در گذشته مدت زمان مرخصی زایمان برای خانم‌های شاغل چیزی حدود‌ 6 ماه در نظر گرفته شده بـود. مدت زمان مرخصی زایمان از سال 1392 به بعد، براساس مصوبات جدید، به 9 ماه افزایش پیدا کرد. براساس قوانین جدید در سال 1403 کلیه ادارات و ارگان‌ها موظف هستند که با 9 ماه مرخصی زایمان زنان موافقت کنند.
افزایش مرخصی زایمان به یکسال مختص مادرانی است که فرزند دوقلو دارند. برای این افراد در صورت درخواست مادر، مدت دو ماه از این مرخصی در ماه‌های پایانی بارداری قابل استفاده است.

6.مرخصی شیردهی

از آنجا که تغذیه کودک با شیر مادر اهمیت بسیار بالایی در سلامت مادر و فرزند دارد و این موضوع هم به صورت علمی به اثبات رسیده و هم در مجموعه آیات و روایات اسلامی نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
بنابراین در قانون کار جمهوری اسلامی ایران نیز این مساله دیده شده و برابر با ماده 78 قانون کار، کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک پس از هر سه ساعت کار نیم ساعت مرخصی شیردهی (فرصت شیردادن) بدهد.

7.مرخصی بدون حقوق

مرخصی بدون حقوق یکی از انواع مرخصی‌های تعریف شده در قانون مرخصی وزارت کار است که به کارگران و کارمندان اجازه می‌دهد بدون دریافت حقوق از کار خود مرخص شوند.
این مرخصی معمولا به دلایل مختلفی مانند ادامه تحصیل، همراهی با همسر در ماموریت یا شرایط خاص دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
طبق ماده 16 قانون کار، قرارداد کار در طول مدت این مرخصی به حالت تعلیق در می‌آید و پس از پایان مرخصی، فرد به شغل قبلی خود برمی‌گردد.
لازم به ذکر است که استفاده از مرخصی بدون حقوق فقط با موافقت کارفرما ممکن است و شرایط بازگشت به کار نیز باید به‌صورت کتبی میان کارگر و کارفرما تعیین شود.

8.مرخصی فوت همسر و والدین و فرزندان

طبق ماده 73 قانون کار، برای فوت همسر، مادر، پدر و فرزندان کارگران و کارمندان مشمول قانون کار، مرخصی فوت بستگان درجه یک در نظر گرفته شده است. در حالت کلی، مرخصی فوت اقوام درجه 1 در تمامی کشورهای دنیا وجود دارد؛ اما شرایط و مدت زمان آن در کشورهای مختلف، به شکل خاص تعیین می‌شود. هر کارفرما متناسب با قانون هر کشور، باید تعهدات خود را به کارمند ارائه دهد.
در ایران مدت زمان 3 تا 7 روزه برای مرخصی فوت والدین، همسر و فرزند وجود دارد.

انواع مرخصی در قانون کار

قانون کار ایران با در نظر گرفتن شرایط مختلف زندگی و نیازهای فردی کارگران، انواع مرخصی‌ها را به صورت شفاف تعریف کرده است. رعایت این قوانین به بهبود کیفیت زندگی نیروی کار و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود. توجه به حقوق مرخصی نه تنها حق قانونی کارگر است، بلکه به ایجاد تعادل میان زندگی شخصی و حرفه‌ای نیز کمک می‌کند.

با مشاوره رایگان مالیاتتو منطقی کن

برای راهنمایی و مشاوره در امور مالیاتی خود، به کارشناسان ما مراجعه کنید و از تخصص و تجربه آن‌ها بهره‌مند شوید. با اعتماد به تیم ما، می‌توانید مسائل مالیاتی خود را به بهترین شکل مدیریت کرده و پیشنهادات لازم را دریافت کنید.